praca konkursowa

MIEJSCE PAMIĘCI NA TERENIE BYŁEGO NIEMIECKIEGO NAZISTOWSKIEGO OBOZU ZAGŁADY
Sobibór
2012-2013

WSPÓŁPRACA:
Robert Grudziąż, Jan Kuka, Krzysztof Moskała

OPIS KONCEPCJI
Teren byłego obozu zagłady w Sobiborze pozwala na doświadczanie w formie bezpośredniej miejsca pamięci. W związku z tym niesie ze sobą silny wyraz w sferze metafizycznej, którego podkreślenie obraliśmy sobie za główne założenie. Celem nadrzędnym projektu jest oddanie hołdu pomordowanym, ze szczególnym zwróceniem uwagi na aspekt utraty [zagubienia] człowieczeństwa oraz działanie z pełnym uszanowaniem tradycji judaistycznej. Kontekst przestrzenny nacechowany dominacją natury – lasu, sprowokował pozostawienie istniejącego drzewostanu w praktycznie nienaruszonej formie oraz ujęcie go minimalistyczną ingerencją naszego projektu w swoiste passe-partout. Propozycja przybiera charakter drogi o krajobrazowych cechach założenia. Miano odtworzenia drogi ludzi, którzy zginęli w tym miejscu jako przestrzeni podległej medytacji i przemyśleniom. Istotnym elementem dla założenia odgrywającym dużą rolę jest las – niemy świadek tragedii jaka tam się odbywała. Styk lasu jest granicą między wolnością, a męczeństwem. Sobibór jest to specyficzne miejsce ze względu na tragiczne wydarzenia – ucieczkę więźniów i starania zakamuflowania śladów zbrodni przez Nazistów. Las, również po ucieczce, odgrywał ważną rolę – zacierał ślady tragedii. Kierując się semantyką tego miejsca, kluczem do stworzenia projektu stał się motyw drzewa w ujęciu symbolicznym. Oparcie projektu na badaniach archeologicznych nadaje mu również miano przestrzeni edukacyjnej – poznawczej.

BUDYNEK CENTRUM DLA ZWIEDZAJĄCYCH
Obiekt centrum zaprojektowany został jako parterowy o zdecydowanej, horyzontalnej kompozycji. Stanowi on kontynuację formy muru. Długa prosta ściana, pozbawiona okien kształtuje dziedziniec otwierający się na las. W ten sposób budynek tworzy jednocześnie radykalnie minimalistyczną formę rzeźbiarską, staje się częścią pomnika wchodzącym w układ całego założenia miejsca pamięci. Po wejściu do muzeum zwiedzający znajduje się w przestrzeni oddającej nastrój niepokoju. Przechodząc do ekspozycji widz podąża przez podłużny hall z listą transportów więźniów umieszczoną na betonowej ścianie, którą rozświetla wąska szczelina w suficie. Surowy klimat wnętrza tworzy gra światła i cienia tocząca się na tle betonowych płaszczyzn stropów i ścian. Przeszklony zachodnio-południowy narożnik otwiera widok na miejsce pamiętnej ucieczki z obozu. Budynek dzieli się na czytelnie wyodrębnione strefy funkcjonalne. Strefa wejściowa z hallem stanowi przedłużenie placu wejściowego. Jest to strefa dostępna również poza godzinami otwarcia placówki. Pozwala to na swobodny dostęp odwiedzających do części sanitarnej. Część ekspozycyjna ulokowana jest w strefie najbardziej wysuniętej w stronę lasu. Powiązana jest z salą konferencyjno-edukacyjną przesuwną przegrodą, która pozwala na zespolenie wystawy czasowej z wystawą stałą. Lokalizacja obiektu muzeum stanowi również osłonę widokową przed zabudowaniami mieszkalnymi i gospodarczymi zaburzającymi odbiór i powagę miejsca.